کاربست معماری پایدار در فضاهای درمانی

کاربست معماری پایدار در فضاهای درمانی
با نگاهی به مقاله Interconnected Approaches to sustainable Architecture از Terri Peters
نویسندگان :
مهدیه پورهادی گوابری، دکتری معماری، موسسه آموزش عالی مهرآیین، بندرانزلی
سارا عیوضی، کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی مهرآیین، بندرانزلی
نسترن شفیع زاده اندبیلی، دانشجوی کارشناسی معماری، موسسه آموزش عالی مهرآیین، بندر انزلی
چکیده :
پژوهش انجام شده در این مقاله چهارچوب معماری پایدار را توسعه می‌دهد تا راحتی، تندرستی، امنیت و بهبودی را شامل شود و بروی مزایای مشترک طراحی پایدار و سلامتی در بیمارستان‌ها و محیط‌های بهداشتی تمرکز می‌کند. با وجود این که این ساختمان‌ها نمایانگر فرصت مهمی برای استفاده از طراحی معماری و تأثیر مثبت بر تجربه مردم و پیامدهای سلامتی هستند، چالش‌های مشخصی را نیز در مورد پایداری محیط ایجاد می‌کنند. برای مثال بیمارستان‌ها به علت استفاده از تجهیزات تخصصی و عملکرد 24 ساعته، میزان مصرف انرژی بالایی دارند؛ بیمارستان‌ها معمولاً ردپای بزرگی دارند و اغلب به صورت محوطه‌های باز طراحی می‌شوند که بلوک‌های بزرگ مرکزی، آن‌ها را اشغال می‌کنند. به اثبات رسیده است که سازگار کردن بیمارستان‌ها برای استفاده دوباره مشکل است و کیفیت معماری آن‌ها اغلب قابل بحث است. مراجع بهداشتی نسبت بزرگی از منابع ما از جمله انرژی، مواد و زمین را در بر می‌گیرند. این نوع ساختمان‌ها همچنین از مشاوران و نظرهای کارشناسانه که شامل طراحان محیطی، برنامه ریزان و سایر متخصصین طراحی بهداشتی که در پروژه همکاری می‌کنند، بهره می‌گیرند. با این وجود مراجع بهداشتی همچنان می توانند پیشرفت زیادی در طراحی معماری و تجربه بیماران داشته باشند.
کلید واژه : معماری، فضاهای درمانی ، طراحی پایدار، بهبودی
1. مقدمه:
در طول تاریخ، بیماری‌ها، بخصوص امراض قابل انتقال، جامعه را در بر گرفته‌اند و این موضوع در شیوه طراحی ما برای مراجع بهداشتی منعکس شده است. هرچند امروزه امراض غیر قابل انتقال از جمله سکته و حملات قلبی، سرطان، شرایط تنفسی مزمن و دیابت است که بزرگ‌ترین خطرات به زندگی را ایجاد می‌کند و افسردگی علت اصلی ناتوانی در سراسر دنیاست. از آنجایی که ساختمان‌ها می‌توانند بر احساسات و سلامت روانی ما تأثیر بگذارند، پس می‌توانند باعث بهبودی آن باشند. طراحی خوب و ارتباط بهتر با محیط اطرافمان چگونه می‌تواند سلامت روان ما را افزایش دهد؟ نگاهی بر پروژه¬های بیمارستانی اخیر و در حال انجام از روندهای متفاوتی از نگرش‌های معماری رونمایی می‌کند: برخی برای کاهش تشعشعات کربنی، انرژی تجدیدپذیر و استراتژی‌ها را با یکدیگر ترکیب می‌کنند؛ مابقی ایده‌های خود را به آزمایش می‌گذارند تا فناوری‌های جدید را ادغام کرده و مردم را به شکل بهتری به آطلاعات سلامت خود متصل کرده تا توانایی این را داشته باشند که مسیر درمان خود را کنترل کنند؛ همچنین مکان یابی هتل‌های بیماران و کلینیک‌های تخصصی در محوطه‌های باز بیمارستانی برای بهبودی ارتباط اجتماعی و تشویق حمایت خانوادگی (peters,2017).
2. مبانی نظری
1.2 عملکرد انرژی و فضاهای درمانی بیمار- محور
در قیاس با نوآوری‌های طرح‌های “انرژی کم، کربن کم” سایر انواع ساختمان‌ها، پروژه‌های بیمارستانی پایدار محیطی نسبتاً کمی هستند که توسط معماران شناخته شده انجام شده باشند. هرچند یک مثال پیشگام، مجتمع مرکز بهداشت دانشگاه جدید کالیفرنیا، سان فرانسیسکو (UCSF) در خلیج میشن در سان فرانسیسکو (2015)، طراحی شده توسط استانتک (اشن + آلن سابق) و ویلیام مک دانو + همکاران به هدف ارتقای سلامت و معیار معماری پیشگام برای معماری پایدار است. ردیف‌های پنل های خورشیدی آن با مصرف نیمی از انرژی یک بیمارستان عادی تلاش بر این دارد تا از 500 تن تشعشعات کربنی سالانه جلوگیری کند. برنامه‌های آن برای سلامت روانی اجتماعی شامل تسهیلاتی می‌شود که کودکان می‌توانند موسیقی تولید کرده و آن را ضبط کنند یا در پخش با سایر بیماران جوان بیمارستان همکاری کنند. آن‌ها حتی می‌توانند مدرسه خود را در کلاس‌های درس معتبر ادامه دهند (Bernstein,2014). این مقاله از اصول پایداری کلی نگر همچون استفاده از حداکثر نور روز، کیفیت هوا و دید به بیرون، بهبودی زیستگاه طبیعی، طراحی برای تشعشعات طبیعی، بام‌های سبز گسترده، استراتژی‌هایی برای صرفه جویی در مصرف آب، لزوم استفاده از مصالح سالم و ارائه سرویس‌های تحصیلی و عمومی استفاده می‌کند.
یکی دیگر از پروژه‌های پیشگام، بیمارستان دانشگاهی نیو کارولینسکا سولنا در استکهلم (موعد تکمیل در 2018) است که بهترین عملکرد جهانی را در زمینه طراحی بیمارستان درمانی را به نمایش می‌گذارد. این پروژه تقریباً نیمی از مقدار انرژی یک بیمارستان عادی هم اندازه خود را مصرف کرده و با استفاده از میلیوبیگناد ، مجمع ثالث سوئدی، به همراه لید گولد تصدیق خواهد شد. هدف معماران تیم وایت تنگبوم ، یک همکاری میان دو دفتر پیشرو در سوئد، این است که 98 درصد نیازهای انرژی ساختمان از منابع تجدید پذیر از جمله منابع ژئوترمال تأمین شود. حسگرهای کیفیت هوا و دما بازخوردی آنی برای سیستم‌های کنترل محیطی تهیه می‌کنند. فضاهای داخلی بر اساس مفهوم “درمان موضوعی” هستند که در آن به جای بیماران، دکترها و متخصصین به آن‌ها مراجعه می‌کنند. نور طبیعی، کار هنری یکپارچه و وجود ارتباطات با طبیعت رویکرد “بیمار، نخست” را منعکس می‌کنند. با سقف‌های بلند، تیرچه‌های قوی و گنجایش تکنیکال و زیرساختی برای تطبیق به نیازهای آینده، معماری ملزومات کافی برای یک ساختمان ماندگار که توانایی سازگار شدن در طول زمان را دارد را خواهد داشت.
 
در نیمه¬ی دهه¬ی هشتاد مدیران پنج بیمارستان با تشکیل کنسرسیومی در جهت بهبود محیط های درمانی، روش های کارآمد کردن بیمارستان و استفاده موثر تر از منابع را مورد بحث قرار دادند. مدل جدید ارائه خدمات درمانی بیمار-محور، نتیجه ی اقدامات این کنسرسیوم بود. توصیه های اساسی در این مدل درمانی عبارتند از:
ارائه خدمات بیشتر به بیماران
تسهیل در روند ارائه مدرک و اسناد
ایجاد محیط شفابخش در مراکز درمانی
کارکنان زبده و دادن قدرت تصمیم گیری به آنها
وجود مدل درمانی بیمار-محور خدمات و کارائی را بهبود بخشید؛ تحقیقی که توسط موسسه ی booz allen Hamilton در بیمارستان bishop Clarkson در شهر Omaha صورت گرفت به مدیر بیمارستان کمک کرد تا دلیل تاخیر طولانی در ارائه خدمات به بیماران مشخص شود. با استناد به نتیجه تحقیقات این امر کمک کرد تا از تکنولوژی برای مراقبت بهتر بهره جستند و بخش ها را تعمیر کردند، تا از تمرکز و تجمع تیم درمان، کنار تخت بیمار جلوگیری کنند (مردمی و همکاران،1392).
2.2 اتاق های تک نفره
یکی از راهکارهای مهم در راستای ایجاد محیطی شفابخش در بیمارستان ها، تغییر نوع اتاق بستری به یک تخته می باشد. برای مثال در سیستم ملی بهداشت کشور انگلستان طراحی و ساخت 50-100 درصد اتاق های بستری بیمارستان های جدید، به صورت یک تخته توصیه میشود (مردمی و همکاران،1392). بيماران نيازمند فضائي هستند تا در آن مدت زمان درمان خود را سپري كنند در گذشته در هر بيمارستان يك فضاي واحد بزرگ براي تعداد زيادي از بيماران در نظر گرفته مي‌شده است تا در آن بستري شوند ولي اكنون با شناخت بيشتر از انواع بيماري‌ها و داشتن شرايط خاص يك سري از بيماران ترجيحاً بخش‌هاي بستري تبديل به اتاقهاي يك يا دو تخت‌خوابي شده‌اند كه در اين اتاقها مي‌توان بيماراني با شرايط جسماني تقريباً يكسان را بستري نمود. طی پروژه NKS، برنامه ریزی و طراحی بیمارستان جدید، براساس نیازهای بیماران انجام شد. یک شاخصه اصلی این است که تمام اتاق‌های بیمارستان تک نفره می‌باشند. در کل، 630 اتاق وجود دارد که در هر بخش 28 اتاق است و هریک 19 متر مربع است.

ثابت شده است که اتاق‌های تک نفره و سرویس‌های بهداشتی خصوصی برای تمامی بیماران دارای مزایای سلامت محور است؛ به خصوص در ارتباط با مهارسازی عفونت. اتاق‌های تک نفره همچنین رفاهی ارتقا یافته، حس امنیت و شخصی بودن، ایجاد می‌کنند. هریک از اتاق‌ها محلی برای خانواده‌ها دارد تا در آن بنشینند یا شب را در سپری کنند. نتایج مطالعات داخلی نیز نشان می دهد که رضایتمندی بیماران در اتاق های بستری یک تخته به طور معناداری بیشتر از اتاق های اشتراکی می باشد؛ و میزان این تفاوت نیز قابل ملاحظه است( مردمی و حسن پور، 1391).
3.2تکنولوژی‌های ارتباطی جدید
این بخش از مقاله تاکید می کند که طراحان مراکز درمانی لازم است شرایط تغییرات را فراهم کنند. ساختمان های درمانی می بایست به راحتی تغییر کنند تا با تکنولوژی های جدید هماهنگ شده و برای پذیرفتن تغییر در ارائه خدمات درمانی انعطاف پذیر باشند. امروزه ما به یقین نمی دانیم چه تکنولوژی جدیدی در آینده در دسترس خواهد بود. تنها مطمئن هستیم که تکنولوژی جدید عملکرد سودمند و نتایج درمانی را تغییر می دهد. همچنان می توانیم یقین داشته باشیم که تکنولوژی جدید بر مراکز درمانی و امکاناتشان تاثیر خواهد گذاشت. اینکه امروز چگونه خود را آماده پذیرش این تردید¬های اجتناب تاپذیر می¬کنیم، در موفقیتمان در آینده اهمیت بسیاری دارد. مراکز درمانی آینده می بایست بدون صرف هزینه زیاد برای تغییر شکل یافتن با تغییرات رو به تکامل در تکنولوژی ، هماهنگ شوند؛ نوسازی پر هزینه نه تنها هم وقت و هم منابع با ارزش را هدر می دهد، بلکه در روند مراقبت از بیماران نیز وقفه ایجاد می کند( مردمی و همکاران ، 1392). پیشرفت در تکنولوژی برای طراحی و عملکرد سیستم‌های ساختمانی به همراه نگهداری سوابق و تعامل با بیماران در حال تغییر دادن محیط‌های اجتماعی و فیزیکی بیمارستان‌ها هستند. بیمارستان هامبر ریور HOK در تورنتو (2015) یک “بیمارستان کاملاً دیجیتال” است که در آن تکنولوژی تعاملی اجازه می‌دهد رویکرد جدیدی به مصرف منابع (کاغذ و کارهای دفتری کمتر)، فضای بیشتر برای درمان بیماران و ارتباط بهتر میان بیماران و پرسنل ایجاد شود. هریک از 650 اتاق بیمار انواع مختلفی از صفحات دیجیتال دارد: بیرون درب، روی دیوار و متصل به تخت. در اینجا Wi-Fi را می‌توان به عنوان تسهیلات درمانی در نظر گرفت، چرا که برای بیماران بدحال و مظطرب دسترسی به سرگرمی، ارتباط با خانواده و اطلاعاتی راجع به روند درمان از کنار تخت خود تهیه می‌کند. روش “کم نیرو، سبز و دیجیتال” که در طراحی HOK بکار گرفته شده است، هدف بر این دارد که میزان مصرف انرژی را تا 50 درصد یک مجموعه عادی کاهش دهد، بیش از 3 میلیون دلار در سال در زمینه مخارج عملیاتی ذخیره کند، هماهنگی بهتری مابین تخصص‌ها و بخش‌های مختلف بیمارستان ارائه دهد که از مراحل مختلف درمان بیمار از جمله توانبخشی سرپایی پشتیبانی کند و به صورت مجازی با همکاران جامعه بهداشت محلی خود فراتر از محوطه بیمارستان در ارتباط باشد. این امید وجود دارد که این نوآوری‌ها به سلامت فیزیکی و احساسی بیماران بیمارستان هامبر ریور کمک کند.
4.2 فضاهای پشتیبان احساسی
در محوطه‌های باز بیمارستان‌ها به محیط¬های پشتیبان احساسی نیاز است که از بیماران مراقبت می‌کنند اما بالینی نیستند. فضاهای خانواده محور در محوطه های باز بیمارستانی که سبب ایجاد فرصت انتخاب کردن، خلوت کردن و تجربه کنترل امور و ایجاد محیطی برای دور هم جمع و تعامل اجتماعی و ایجاد فضایی برای تحرک فیزیکی و آزامش و امنیت و خلق ویژگی های مثبت و واضح خواهد شد. فضاهای خانواده محور در محطه های باز بیمارستانی مانند فضاهای خانه خیریه رونالد مک دونالد (RMHC)، اقامتگاه‌های کوتاه مدتی با هزینه پایین و گاهی اوقات رایگان برای خانواده‌ها تدارک می‌بیند که به آن‌ها اجازه می‌دهد به درمان پزشکی دسترسی داشته باشند. خانه رونالد مک دونالد جدید در بیمارستان بانوان و کودکان BC در ونکوور، که توسط معماران مایکل گرین (MGA) در سال 2015 طراحی شد، محیطی همانند خانه دارد که خانواده‌ها می‌توانند در آن از فضاهای عمومی، آشپزخانه و فضاهای غذاخوری، ورزشی و منابع کتابخانه‌ای لذت ببرند. این بیمارستان، با استفاده از روشنایی روز، استفاده از مصالح کاملاً طبیعی و تهویه طبیعی، محیطی بهداشتی برای کودکان با سیستم ایمنی ضعیف تدارک دیده است. این بنا از یک نوآوری سازه الواری و لایه گذاری شده شیب دار استفاده می‌کند که سبک و دوستدار محیط زیست بوده و یک استراتژی کلیدی برای امتیاز پیشبینی شده سامانه ارزیابی، لید طلایی بنا است. با وجود این که MGA کاملاً یک محیط برای درمان بیمار نیست، تمرکز آن بر مصالح تجدیدپذیر، کیفیت معماری و طراحی برای راحتی و تندرستی، فضاهای معنوی و پشتیبان احساسی برای خانواده‌های بیماران ارائه می‌کند.
5.2 معماری برای مراقبه با نگاهی به آرا اندیشمندان
پتانسیل معماری برای ترغیب به حس تندرستی و ارائه مزایای روان درمانی، نیاز به چندین مقیاس از ابداعات بهبود دهنده بهداشت و این که چگونه طراحی ارتقا دهنده سلامت می‌تواند تجربیات حسی بیماران ، مراجعه کنندگان و پرسنل را خوش آیند تر سازد. در هر مورد، این که چگونه طراحی ساختمان‌های حمایتگر فیزیکی و احساسی می‌تواند از آسیب به محیط‌های خاص جلوگیری کند نیز بررسی می‌شود.
چارلز جنکس راجع به مرکز مگی، یک برنامه آزمایشی پروژه‌های ساختمانی الهام بخش که توسط جنکس و همسرش ، مارگارت مگی کزویک جنکس در اواخر دهه 1990 بنیانگذاری شد تا از طریق معماری قوی برای بیماران سرطانی درمانی حمایتگر تدارک داده شود، می‌نویسد. این ساختمان‌های امیدبخش و برانگیزنده، که توسط معماران سرشناس طراحی شده‌اند، بر تندرستی، تجربه طبیعت و دید به بیرون و پرورش حس اجتماعی تمرکز دارد.
نگرش رنگارنگ و جسورانه لئون مستقر در ملبورن به معماری مراکز کنترل سلامت در بحث مدیر مؤسس، کوربه لئون ، راجع به تکامل تفکر این پیشه در ایجاد نوع شناسی های جدید برای طراحی بیمارستان نمایش داده می‌شود. پروژ های نشان داده شده، بیمارستان کودکان لیدی سیلنتو در بریزبین جنوبی در کوئینزلند (2014) را شامل می‌شوند. قابل ادراک، قابل کنترل و با معنا، این بنا طراحی شده است تا با استفاده از ویژگی‌هایی همچون تراس‌های روف گاردن، رنگ و بافت فضاهای بیرونی و درونی چشمگیر برای راهیابی و یک نمای زیست-اقلیمی با بازده بالا، باعث کاهش اضطراب شود.
مقاله سانند پراساد در مورد «عوامل بازسازنده»، بازرسی پنویر و پراساد برای معادل معماری “درمان متمرکز بر بیمار” را توصیف می‌کند. پروژه‌های برنده جایزه این دفتر فنی، سه استراتژی کلیدی را نمایان می‌کنند: خلق طرح‌های قابل انعطاف که می‌توانند با نیازهای متغیر سازگار شوند، متصل کردن فضاهای عمومی و خصوصی برای ایجاد ساختمانی مدنی با «هدف اجتماعی عالی» و استفاده از اصول طراحی زیست محیطی، بدون اسراف و بازسازنده. آنماری آدامز، معمار و تاریخشناس معماری، در «رمزگشایی بیمارستان‌های مدرن» به چگونگی تغییر طراحی بیمارستان طی سال‌ها در پاسخ به تغییرات اجتماعی و روندها و جنبش‌های معماری نگاهی می‌اندازد. وی نتیجه گیری می‌کند که بیمارستان‌ها باید با یکپارچه سازی طراحی نو و الهام بخش، هم معمارانه بوده و هم جایی برای درمان باشند.
6.2 معماری حسی و شفابخش
امروزه همه می دانند که مکان های فیزیکی با طراحی دقیق تاثیر مهمی در پایین آوردن میزان استرس و خطر در محیط های درمانی و تاثیر شفابخشی بیشتری برای بیماران دارد ، عموما محیط های شفابخش مکانی هستند برای آسایش و آزادی جسم و روح و مکانی که ارزش و احترام به کاربران را منعکس میکند. تمام تجربیات به یاد ماندنی یک فرد به لطف جنبه چند حسی آن است این موضوع در ارتباط با فضا نیز با معماری چندحسی نمود بیشتری پیدا می کند. به عنوان مثال، باید برای بخش¬هایی از فضاهای درمانی که بیماران و کادر درمان مدت زمان بیشتری را سپری می¬کنند دسترسی به نور روز و محیط سبز فراهم باشد. به عبارتی کم مصرف، سبز و سالم. بنابراین، برای برجسته شدن و ایجاد یک تجربه به یاد ماندنی در ذهن افراد، طراحی نه تنها برای بینایی، بلکه برای تمام حواس مهم است. طراحی یا باید تجربه جدیدی را برای کاربر ایجاد کند یا حس نوستالژیکی را القا کند. طراحی حسی به شکل متفاوتی توسط سین الکیست ، لیا کچسون و کوستانزا کلومبای در دانشگاه میشیگان بررسی می‌شود که در آن سلسله‌ای از مصالح و تاسیسات فضایی به عنوان محیط‌های تعاملی برای کودکان مبتلا به اوتیسم نمایش داده می‌شود.

7.2 نقش جدید معماران
نیاز به معماری پایدار و شفابخشی می‌تواند نقش‌های جدیدی برای طراحان و نه تنها در زمینه ساختمان‌های درمانی ایجاد کند. آلیسدر مک گرگور آروپ ، آن ماری آگیولار و ویکتوریا لاکهارت در پژوهشی به بررسی طراحی در مقیاس‌های بهداشت شهری، محلی، ساختمانی و انسانی در انواع ارتقا سطح سلامت، اما نه صرفاً پروژه‌های درمانی، می‌پردازند. آنان در نظر می‌گیرند که معماران ممکن است نقش گسترده‌ای در طراحی برای سلامت، به خصوص با توجه به شرایط معیارهای جدید سلامت و تندرستی مانند استاندارد ساختمانی مناسب داشته باشند. معماران به عنوان اولین پاسخ دهندگان ، استیون وردربر توضیح می‌دهد که چگونه معماری انعطاف پذیر می‌تواند برای بازیابی از فاجعات و شرایط ناگهانی به جوامع کمک کند تا به حالت قبلی بازگردند، از پایداریشان طی پروسه بازسازی پشتیبانی کنند و از طریق راه‌های ارتقای بهداشت، میزان سرمایه اجتماعی جمع آوری شده را افزایش دهند.

فضای داخلی روشن توسط نور روز، طراحی شده است تا راحت و با آسایش و با مصالح طبیعی و جزئیات ساده باشد. دید به بیرون مکان‌هایی را برای تمامی سنین مهیا می‌کند تا در محیطی همانند خانه بازی کنند، غذا بخورند و با سایر مردم ارتباط برقرار کنند. MGA از یک سازه الواری لایه گذاری شده متقاطع پیش¬ساخته به همراه دیوارهای چوبی و کف چوبی سبک وزن استفاده کرده است. این روش ساختمانی انتخاب شد تا بتوان بار را روی محوطه پلان
آزاد جابجا کرده تا بشود از فضاهای خالی طبقات پایین‌تر استفاده کرد و فضای داخلی منعطفی ایجاد کرد که می‌تواند در آینده به راحتی تطبیق و سازماندهی شود.

این طرح، ساختمان 73 خانواده‌ای را به 4 «خانه» متصل به هم با محطه¬های مشترک تجزیه می‌کند: اتاق‌های غذاخوری، نشیمن و حیاط‌ها. فضاهای داخلی نیز هم احیا¬بخش، هم¬منظم و هم¬سرزنده هستند. سرسره‌های زرد روشن، راهی سرگرم کننده برای کودکان است چرا که می‌توانند در محوطه‌های بازی دو طبقه حرکت کنند.
8.2 طراحی محیطی جاه طلبانه تر
رویکردهای پایدار برای معماری شفابخش بر این عقیده است که تعاریف و معیارها برای یک طرح پایدار باید گسترش یابند تا سلامت و تندرستی، تغییر جایگاه انسان‌ها و تجربه انسانی را شامل شده و الویت¬بندی کنند. اما چالش‌هایی جدی برای معماران در این زمینه‌ها باقی می‌ماند. مزایای مثبت طراحی پایدار و سلامت انسان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و معماران قطعاً نقشی در طراحی تندرستی مردم دارند؛ هرچند آنان باید نقش‌های مدیریتی پررنگ‌تری در طراحی محیطی و پایداری برعهده بگیرند. مثال‌ها نمایانگر این هستند که موانع طرح‌های مراقبت‌های بهداشتی پایدار کلی نگرتر تنها تکنیکال نیستند، بلکه اجتماعی و سیاسی نیز هستند و طراحان باید راه‌هایی یابند تا بتوانند بهتر با این مسائل برخورد کنند. طراحی پایداری مراکز درمانی در جستجوی بسیاری از مسائل است،که به کاهش تاثیر منفی محیط ساخته شده ،بر سلامت انسان،کمک کند. هدف درازمدت ساختمان ،قابلیت احیای دوباره آنهاست، ساختمان باید به نحو مثبتی به آسایش جسمی عاطفی کاربران کمک کند، با کاهش تاثیرات منفی محیطی ،تسهیلات درمانی در کاهش آلودگی ها نیز موثر خواهد بود( مردمی وهمکاران ،1392).
فناوری‌های جدید و راه‌های جمع¬آوری و تحلیل سایت و اطلاعات آب و هوایی می‌توانند موقعیت‌هایی را ارائه کنند؛ برای مثال پیشرفت‌های ابزار دیجیتال برای طراحی و بنا کردن ساختمان‌ها می‌توانند جمع آوری و تحلیل نشانگرهای ساختمان‌های سبز مرتبط و خاص را آسان‌تر کنند. چنین اطلاعاتی ممکن است شامل مصرف منابع ساختمان به صورت کمّی، کیفیت تجربه، تندرستی و الگوهای رفتاری و شغلی، که می‌تواند از ساختمان‌های موثرتر و ماندگارتر پشتیبانی کند که نتیجه آن محیط‌هایی خواهند بود که می‌توانند راحت‌تر بهبود یافته و بازسازی شود تا به چالش‌های جمعیتی و اقتصادی روبرو کمک کند. تا زمانی که معماران به نوآوری و بررسی ارتباطات مابین تجربه و تندرستی بیمار و تفکر بلند مدت در طراحی محیط‌های درمانی می‌پردازند، دلایلی برای امیدوار بودن وجود دارد.( ). همچنین بسیاری از مطالعات نشان داده اند که افرادی در ساختمانهایی با طراحی و عملکرد پایدار حضور دارند ، راضی ترند .این تاثیرات مربوط به مسائلی مانند هوای داخلی با کیفیت تر ، دسترسی به محیط طبیعی ، دستیابی به نور خورشید و مناظر و احساس بهتر از کل محیط است .بکار گیری مسائلی مانند کنترل منابع تولید آلودگی ، طراحی تهویه هوا ، نگهداشت سیستم های مکانیکی و پاک کننده محیط زیست و ارتباط با طبیعت از عواملی هستند که سبب صرفه جویی در هزینه ها ، افزایش بازدهی ، در طراحی پایدار خواهند شد. ( مردمی وهمکاران ،1392).
9.2 بکارگیری روشنایی طبیعی
استفاده از روشنایی طبیعی ،نیاز به روشنایی مصنوعی را در طول روز کاهش داده، باعث ذخیره انرژی و صرفه اقتصادی می شود:همچنین روحیه ی ساکنین ساختمان را بهبود می بخشد. اگر روشنایی روز به درستی کنترل شود با مناظر خوشایند و کنترل درخشندگی همراه باشد ، ترکیب این اجزا بخش مهمی از محیط داخلی پایدار را شکل داده و راهکارهای اندکی می توانند با تاثیرات مثبت آن رقابت کنند( bonda and sosnowchik,2006 ). شواهد و مدارک علمی معتبری بر جنبه های مفید سلامتی (روشنایی روز) در فضاهای داخلی تاکید می کنند ، بر اساس تحقیقات دکتر ریچارد هابدی از دانشگاه غرب انگلستان روشنایی روز به کنترل بیماری کمک می کند ،روشنایی روز به طور طبیعی باکتری و ویروسها را کنترل می کند و از میزان عفونت های بیمارستانی می کاهد. همچنین شواهد بیان می کنند که روشنایی روز از افسردگی بالینی جلوگیری کرده ، و به بخش مهمی از فرآیند درمان تبدیل شده است(benya,2007 ).
10.2 طراحی مرتبط با طبیعت
یافته های تحقیقات بر روی هر دو گروه، بیمار و غیر بیمار، نشان می دهد که به نمایش گذاردن انواع خاصی از طبیعت بطور چشمگیری در ظرف 5 دقیقه از استرس می کاهد و سبب بهتر شدن خلق و خو و تغییرات فیزیولوژیکی، شامل فشارخون پایین تر و کاهش ضربان قلب می شود. تحقیقات بیشتر نشان دادند که رویارویی طولانی مدت با مناظر طبیعی نه تنها بیماران را تسکین میدهد، بلکه همچنین می تواند تاثیر مثبت بسیاری بر نتایج پزشکی داشته باشند ( Ulrich.1999). ویلسون از دانشمندان هاروارد ، در نظریه بیوفیلیا اینگونه استدلال می کند که چون انسانها از طبیعت برخاسته اند ذاتا با بیوفیلیا یا عشق به زندگی ارتباط درونی دارند، و درجستجو و پیشروی بسمت محیط طبیعی یا محیط هایی که تقلیدگر جهان طبیعی است ،تلاش می کنند( Wilson & Kellert,1995). دکتر هاروارد فرامکین از طرفداران تاثیر مثبت طبیعت بر سلامت، به مزایای سلامتی چها نوع تماس با محیط طبیعی ، تماس با حیوانات ، تماس باگیاهان ،دیدن مناظر و تماس با حیاط وحش ، به عنوان رویکردهای غیر پزشکی برای درمان و پیشگیری اشاره می¬کند. افزایش شواهد پیوند دهنده طبیعت با بهبود نتایج درمانی ،برای افزایش باغهای شفابخش و پشت بام های سبز در تسهیلات در مانی ، ایجاد انگیزه می کند.اگر چه ایده باغهای شفا بخش در محیط های درمانی ، بیش از هزارسال قدمت دارد ، در قرن اخیر هنگامی که مدیران درمانی ، تحت فشار برای کنترل یا کاهش هزینه های ساختمانی و عملکردی ، آنها را عاملی غیر ضروری یافتند و کاربردشان کاهش یافت. با شناسایی مجدد مزایای طبیعت هم برای بیماران و هم کار کنان مجریان بیمارستانها دوباره بر این باور تعمق کردند.
3. نتیجه گیری:
نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که معماری پایدار و توسعه پایدار دارای پتانسیل های ممتازی است که این پتانسیل ها میتوانند توسط معماری به خوبی قابل اجرا و دستیابی باشند تا با خلق بناهایی تعاملگر با بستر و اقلیم در کنار استفاده از معماری پایدار بتوان کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کرد. اساسا تعریفی که برای یک محیط شفابخش ارائه میشود می بایست توسط تیم چند رشته ای در مرکز درمانی مشخص شود. آنها ابتدا باید اهداف پروژه و ماموریت خود را درک کنند، سپس اصول ebd را درک کرده و این اصول را در طراحی معناداری که از لحاظ مالی هم منطقی باشد به کار ببرند. ایجاد یک محیط شفابخش برای بیماران ، محرک طراحی هر مرکز درمانی جدیدی محسوب میشود. کاربران و کارکنان از یک مرکز درمانی جدید، توقع دارند که نه تنها به معالجه بیمار بلکه به سلامتی بخشیدن به او نیز کمک کند. رابطه¬ی بین محیط فیزیکی، فرآیند و نتایج درمانی در حال بررسی بوده و در تمامی فضاهای درمانی در حال حاضر انتظار میرود حول محور خلوت ایمنی و مقدار فضای اختصاص یافته به خانواده ها بچرخند.
جدول شماره 1: راهکارهای طراحی با استفاده از شاخص پایداری
شاخصه های موثر در طراحی پایدار درمانی نتایج درمانی راهکار طراحی
امنیت اجتماعی • ایجاد آرامش خاطر برای بیماران و کادر درمان • ایجاد فضای مناسب با استفاده از مواد و مصالح مناسب مطابق استاندارد های جهانی
کیفیت مناسب زندگی • ایجاد راحتی و آسایش بیمار و همراهان • طراحی مناسب با مصالح استاندارد در جهت صرف کمترین وقت و هزینه
• طراحی جداره ها، نورپردازی های مناسب طبیعی و مصنوعی
ابتکارات جدید • افزایش اثر بخشی پرسنل و فضاهای درمانی • اتاق تجهیز شده ، موسیقی درمانی ها
• خلاقیت در بهره برداری از عناصر طبیعی
انتخاب مناسب و حفاظت از مصالح • ایجاد زیبایی بصری، بهداشت محیط
• کاهش عفونت های بیمارستانی
• افزایش رضایتمندی از محیط • انتخاب مصالح مناسب نظیر مصالح: سبک و مقاوم، قابل بازیافت به محیط ،چند عملکردی و آنتی باکتریال
کیفیت هوا • افزایش اثر بخشی پرسنل
• کاهش صدمات وارده به بیمار و پرسنل • تهویه طبیعی
• ایجاد بدنه و بام های سبز
ایجاد فضای سبز • ایجاد زیبایی بصری
• آرامش محیطی • طراحی فضای سبز در خارج و داخل بنا و در نظر گرفتن تنوع گیاهی در شرایط اقلیمی
• ایجاد جداره ها و بام سبز
منابع:
یورماکا, کاری. مترجم بذرافکن,کاوه. مقدماتی بر روش های طراحی. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی 1391.
طاهری, جعفر. “نسبت طراحی با تحقیق: جستاری در بنیان های نظری چگونگی پیوند تحقیق به طراحی معماری.” صفه 56,1391.
مردمی. کریم، حسن پور. کسری(1391)” مقایسه رضایتمندی بیماران از اتاق های بستری یک تخته و اشتراکی و بررسی عوامل موثر آن” ، فصلنامه علمی پژوهشی طب و تزکیه.
مردمی. کریم، حسن پور. کسری(1389)” بکارگیری طبیعت در بیمارستان ها” ، مجله علمی تخصصی مدیریت فن آوری های بیمارستانی، شماره 1.
هاشم نژاد. هاشم، مردمی. کریم، حسن پور. کسری، باقری. ملیحه، (1390)” اتاق های بستری یک تخته و بهبود ایمنی بیمار” مجله علمی- تخصصی تدبیر سلامت.
Cama, Rosalyn, FACID ,EDAC. Evidence- Based Healthcare design, John Wiley and Sons, Inc.Hoboken, New Jersey. . 2009
Codinhoto, Ricardo, et al. “Evidence-based design of health care facilities.”Journal of health services research & policy 14.4 (2009): 194-196.
Harvey M Bernstein,the drive toward healthier building: the market drivers and impact of building design and construction on occupant health, well-being and productivity, mcgraw hill constraction ( bed ford,ma) 2014.pp32-3.
McCullough, Cynthia S., ed. Evidence-based design for healthcare facilities. Sigma Theta Tau, 2009.
Taylor,Ellen. corporate art force guide to evidence based design. Healthcare Design Magazine, January 2012
Zimring, Craig M., et al. “A review of the research literature on evidence-based healthcare design.” 2008.